خلاصه پرونده
در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸، وزارت اطلاعات به همراه ستاد اجرایی فرمان امام، کلیسای پرسبیتری (انجیلی) آشوری تبریز در شمال غرب ایران را به اجبار تعطیل کردند. مأموران وزارت اطلاعات تمام قفل‌ها را عوض کردند، صلیب برج کلیسا را پایین کشیدند و به سرایدار کلیسا دستور دادند که فوراً محل را ترک کند. آنها همچنین دوربین مدار بسته و سایر سیستم‌های نظارتی را در داخل و اطراف محل نصب کردند.
پرونده به‌طور کامل
در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸، مأموران وزارت اطلاعات و ستاد اجرایی فرمان امام به کلیسای پرسبیتری آشوریان تبریز در شمال غرب ایران یورش بردند و به اجبار آن را تعطیل کردند. مأموران وزارت اطلاعات تمام قفل‌ها را عوض کردند، صلیب برج کلیسا را تخریب کردند و به سرایدار کلیسا دستور دادند که بلافاصله محل را ترک کند. آنها همچنین دوربین مدار بسته و سایر سیستم‌های نظارتی را در داخل و اطراف محل نصب کردند.
حمله نیروهای اطلاعاتی غیرمنتظره نبود. پیش از این حادثه، در کریسمس ۱۳۹۷، از بازدید کلیسا توسط رهبران ارمنی و آشوری دیگر کلیساهای کشور و برگزاری مراسم عبادتی مشترک جلوگیری شده بود. به گفته منبع ماده۱۸ در داخل کشور، اعضای کلیسا چنین حادثه‌ای را پیش‌بینی می‌کردند و از کریسمس ۱۳۹۷ در ترس بسر می‌بردند.
همچنین در سال ۱۳۹۰ به دستور دادگاه انقلاب به ریاست قاضی حسن بابایی به کلیسا یورش برده و آن را مصادره کردند. با این وجود، اعضای کلیسا توانستند تا ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸ به استفاده از ساختمان برای انجام خدمات خود به زبان آشوری ادامه دهند. این کلیسا بیش از ۳۰ سال است که از استفاده از زبان فارسی در مراسم عبادی خود منع شده‌است.
زمینه حقوقی و تحلیل پرونده
این کلیسا متعلق به آشوریان پرسبیتری است و با ۱۰۰ سال قدمت در فهرست میراث ملی به رسمیت شناخته شده‌است. این کلیسا در سال ۱۳۹۰ به دستور دادگاه انقلاب به ریاست قاضی حسن بابایی مصادره شد. با این حال، اعضای کلیسا توانستند تا ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸ و تا مداخله عوامل ستاد اجرایی فرمان امام خمینی و وزارت اطلاعات که مسئول یورش و بستن کلیسا بودند، از ساختمان برای برگزاری خدمات خود استفاده کنند. هر دو نهاد تحت نظارت مستقیم، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هستند. هیچ‌یک از این نهادها به کلیسا هیچ توضیح یا دلیل روشنی برای یورش و بستن کلیسا ارائه نکرده‌اند.
در چهارم خرداد، یوناتان بت‌کلیا، نماینده آشوریان در مجلس، نامه‌ای سرگشاده به حسن روحانی، رئیس‌جمهور، نوشت و از وی خواست تا کلیسا را مجدداً باز کند و صلیب را دوباره بر روی برج کلیسا نصب کند.
در زمان نگارش این متن، هیچ پاسخی به این نامه از سوی مقامات دریافت نشده بود، اما در ۱۸ تیرماه ۱۳۹۸خبرگزاری فارس وابسته به سپاه، ادعا کرد که کلیسای آشوری در تبریز هرگز به اجبار بسته نشده‌است و صلیب آن سقوط کرده و پس از تعمیر جایگزین شد، نه اینکه پایین کشیده شده باشد.
اکثر کلیساهای متعلق به فرقه‌های پروتستان در سال‌های اخیر تعطیل شده یا از استفاده از زبان فارسی در مراسم عبادی خود منع شده‌اند. کلیسای پرسبیتری تبریز نیزبود. علاوه با چنین وضعیتی روبرو بود. در بیشتر مواردی که کلیساها بسته شده‌اند، دولت نتوانسته‌است به‌طور قانونی آنها را تغییر کاربری دهد، به خصوص اگر ساختمان در فهرست ثبت آثار ملی باشد. همان‌طور که منصور برجی، مدیر سازمان ماده۱۸می‌گوید: «کلیساها معمولاً به صورت ساختمان‌های خالی باقی می‌مانند تا زمانی که به ویرانه تبدیل می‌شوند و بعد با بولدوزر تخریب می‌شوند، مانند مورد کلیسای اسقفی در کرمان». در برخی موارد، پس از مصادره کلیسا، دولت ممکن است به مسئولین کلیسا اجازه دهند تا از ساختمانی که در فهرست آثار ملی ثبت شده مراقبت کنند، اما آنها را از برگزاری مراسم کلیسایی در آن منع کند، به استثنای معدود جلسات دعا که گاه به گاه تحت کنترل شدید مقامات امنیتی برگزار می‌شوند – برای مثال، در مورد کلیسای اسقفی شیراز اینطور بوده‌است.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسیحیان (آشوری و ارمنی)، زرتشتیان و یهودیان را به عنوان اقلیت دینی به رسمیت می‌شناسد.
مسیحیان ارمنی و آشوری در انجام آیین دینی خود نسبتاً آزاد بوده‌اند. با این حال، کلیساهای پروتستان که مسلمانان را جذب می‌کردند یا مسیحیان با پیش زمینه اسلام را می‌پذیرفتند یا مراسم به زبان فارسی برگزار می‌کردند، مجبور شده‌اند کلیسا را تعطیل یا خدمات به زبان فارسی را متوقف کنند و اعضای خود که از پیش زمینه اسلام هستند را نپزیرند. اگر یک کلیسا یا رهبر کلیسا از دستورات آنها پیروی نکند، ممکن است با مجازات سنگین روبرو شود. یکی از این نمونه‌ها مورد کشیش ویکتور بت تمرز، کشیش آشوری است که از توقف خدمات خود به زبان فارسی در کلیسایش در شهرآرا تهران خودداری کرد. وزارت اطلاعات کلیسای او را موقتاً بست. پس از هشدارهای اطلاعات، رهبری کلیسا کشیش بت تمرز را برکنار کرد و خدمات فارسی‌زبان را متوقف کرد. سپس اطلاعات کلیسا را بازگشایی کرد. با این حال، داستان به همین‌جا ختم نشد. در ۶ دی‌ماه ۱۳۹۵ مأموران امنیتی لباس شخصی به خانه کشیش ویکتور بت تمرز یورش بردند و او را دستگیر کردند. وی بعداً به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» به ۱۰ سال زندان محکوم شد. پس از رد شدن درخواست تجدید نظر، او و همسرش در مرداد ۱۳۹۹ از کشور خارج شدند.
کمیسیون آمریکا در امور آزادی مذهبی بین‌المللی در گزارش سالانه خود در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که شرایط آزادی مذهب در ایران در «جهت منفی» در حال حرکت است. دولت به‌طور «سیستماتیک» مسیحیان را هدف قرار می‌دهد. آنها بارها به کلیساها و کلیساهای خانگی یورش می‌برند، مسیحیان را مورد آزار قرار می‌دهند، بازداشت و زندانی می‌کنند. مسلمانانی که به مسیحیت گرویده‌اند همچنان با «آزار و شکنجه شدید» روبرو هستند. بسیاری به دلیل برگزاری جلسات خصوصی مطالعه کتاب مقدس در خانه‌هایشان به زندان محکوم شده‌اند. همان‌طور که ماده۱۸ در گزارش سالانه خود اشاره کرد، در سال ۱۳۹۷، حداقل ۱۷۱ مسیحی دستگیر شدند، از جمله ۱۱۴ نفر در یک هفته در اوایل دی‌ماه.
دیدگاه گروهی از مسیحیان کشور
اعضای کلیسای تبریز در شوک به سر می‌بردند، اگرچه از کریسمس ۱۳۹۷، زمانی که دولت به کشیش‌های دیگر کلیساها اجازه نداد تا از کلیسایشان بازدید کنند، چنین وضعیتی را پیش‌بینی کرده بودند. تعدادی از شهروندان که در نزدیکی کلیسا زندگی می‌کنند، همچنین گزارش دادند که مأموران اطلاعات به صراحت اعلام کردند که مسیحیان پروتستان آشوری دیگر اجازه ندارند طبق ایمان خود در این ساختمان فعالیت کنند. گروهی از مسیحیان در تبریز معتقدند که تعطیلی کلیسا بخشی از دستور کار دولت برای بستن کلیه کلیساهای پروتستان در کشور بوده‌است.
توییت کمیسیون آمریکایی
کمیسیون آمریکا در امور آزادی مذهبی بین‌المللی در توییتی در ۳ خرداد ۱۳۹۸ نوشت: کمیسیون آمریکا در امور آزادی مذهبی بین‌المللی عمیقاً از گزارش‌هایی مبنی بر بسته شدن اجباری کلیسای پرسبیتری آشوری در ایران در اوایل این ماه ابراز نگرانی می‌کند.»
