منشور کوروش، بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی، به‌عنوان یکی از نخستین اسناد مکتوب مرتبط با حقوق بشر در چهل‌وسومین کنفرانس عمومی یونسکو به تصویب رسید.

اعضای یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) در نشست عمومی ۱۵ آبان در سمرقند، با اتفاق آرا پیشنهادِ به‌رسمیت‌شناختن این منشور را به‌عنوان سندی مکتوب در حوزهٔ حقوق بشر تصویب کردند. این سند تاریخی با همکاری ایران، تاجیکستان و عراق به‌عنوان یکی از اسناد بنیادین در تاریخ تمدن بشری برای تصویب پیشنهاد شده بود.

نمایندهٔ جمهوری اسلامی ایران با ابراز خرسندی اعلام کرد که کوروش بزرگ، ۲۵۰۰ سال پیش در منشور خود، بر احترام به حقوق بشر، تنوع دینی و فرهنگی، و پرهیز از مداخله در شیوه‌های پرستش تأکید کرده است. به گفتهٔ وی، کرامت جوامع و میراث فرهنگی نیز در این منشور مورد توجه قرار گرفته و این رویکرد با ارزش‌های یونسکو سازگار است.

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که طی ۴۷ سال گذشته، مقامات جمهوری اسلامی بسیاری از اقلیت‌های دینی و مذهبی را از داشتن نهادهای مذهبی و آزادی پرستش محروم کرده و آنان را سرکوب کرده‌اند. حکومت کلیساهای فارسی‌زبان را بسته، به منازل مسیحیان و اجتماعات خانگی  یورش برده و مسیحیان، به‌ویژه نوکیشان را به‌دلیل باور و فعالیت مسالمت‌آمیز دینی روانهٔ زندان کرده است. به بیان دیگر، مردمی که کوروش ۲۵۰۰ سال پیش در منشورش برایشان حقوق و آزادی‌های دینی قائل شده بود، امروز در ایران از همان آزادی‌ها محروم‌اند.

حکومت جمهوری اسلامی از نخستین روزهای انقلاب با نمادهای ملی در ستیز بوده و در هفتم آبان، روز بزرگداشت کوروش، راه‌های منتهی به پاسارگاد را مسدود می‌کند. برای بسیاری، امپراتور هخامنشی تنها از راه پیروزی نظامی و شکست ارتش‌ها شناخته نمی‌شود، بلکه رفتار بردبارانه و شفقت‌آمیز او با مغلوبان، جایگاه او را در تاریخ تثبیت کرده است. نیکولو ماکیاولی، «پدر علم سیاست»، در کتاب شهریار از کوروش در کنار موسی و چند فرمانروای بزرگ تاریخ نام می‌برد.

استوانهٔ کوروش که روایت فتح بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد را به خط میخی اکدی بیان می‌کند، اغلب به‌عنوان «نخستین منشور حقوق بشر جهان» توصیف شده است. محتوای اصلی آن بر احترام به فرهنگ‌ها، قومیت‌ها و ادیان گوناگون تأکید دارد. هفتم آبان، در تقویم غیررسمی ایرانیان، روز فتح بابل و روز «کوروش بزرگ» نام‌گذاری شده است؛ روزی که شکوه تاریخی ایران باستان با مفهوم حقوق بشر و آزادی دین در هم می‌آمیزد. این استوانه ۲۳ سانتی‌متری که سال ۱۲۸۵ خورشیدی در بابل کشف شد، اکنون در موزهٔ بریتانیا نگهداری می‌شود.

حداقل سه اصل حقوق بشری در این منشور برجسته است:

۱) برابری زبان‌ها، نژادها و مذاهب؛ ۲) آزادی بردگان و بازگرداندن تبعیدیان؛ ۳) بازسازی معابد و اماکن دینی ویران‌شده.

به بیان دیگر، کوروش، ۲۶ قرن پیش، آزادی دینی و امکان پرستش را برای مغلوبانِ امپراتوری خود تضمین کرد؛ آزادی‌ای که امروز میلیون‌ها ایرانی از آن محروم‌اند.  کوروش در کتاب‌مقدس نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. نام او بیش از سی‌بار در کتاب‌هایی مانند اشعیا و عزرا ذکر شده است. در کتاب‌مقدس از او به‌عنوان «منجی» و «برگزیدهٔ خداوند» یاد می‌شود که برای آزادی یهودیان آمده است.