در چه زمانی می توان وسائل شخصی را از اطلاعات پس گرفت؟ آیا قاضی بعد از صدور حکم و در صورت اعتراض می تواند دستور آزادی تمامی وسائل را بدهد یا این دستور می بایست توسط قاضی تجدید نظر باشد؟
هر کسی که یا در حوزه عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فعال است و یا بنا به اقتضای شغل خود، روزنامه نگاری، وکالت فیلمسازی، شبانی کلیسا و…، شغلش به تقریبا همه کسانی که به دلیل فعالیتهای مدنی و سیاسی، سر و کارشان با نظام امنیتی و قضایی ایران افتاده و یا اینکه اخبار مربوط به بازداشت شدگان عقیدتی یا سیاسی را دنبال کرده اند می دانند که ضوابط حقوق بشری مربوط به حقوق متهمان و زندانیان عقیدتی، سیاسی به طور وسیعی نقض می شوند. اما آنچه بسیاری از افراد نمی دانند، جزییات قوانین جمهوری اسلامی درباره حقوق متهمان در مرحله بازداشت، بازجویی، محاکمه و پس از آن است. دانستن این قوانین اگرچه به این معنا نیست که می توان بازجویان، ماموران انتظامی، بازپرسان و قضات را وادار به اجرای آنها کرد اما آگاهی از این حقوق، برای همه فعالان سیاسی-مدنی ضروری است زیرا زمانی که ماموران قضایی،امنیتی و انتظامی بدانند که متهم از حقوق خود آگاه است این امکان وجود دارد که به دلیل نگرانی از شکایات بعدی، در نقض حقوق متهم احتیاط بیش تری کنند.
- متهم با دانستن حقوق خود بهتر می تواند در موارد تهدیدات و فریب های ماموران امنیتی و قضایی مقاوت کند و ارزیابی کند تا چه حد ادعاهای آن ها در پرونده قابلیت اعمال دارد.
- متهم بهتر می تواند تاثیر اظهارات و اعترافات خود را در نوع و میزان حکم صادره پیش بینی کند.
- متهم می داند از کدام یک از عملکردهای ماموران امنیتی و قضایی می تواند به عنوان رفتار غیر قانونی شکایت
کند.
حقوق متهم در هنگام تفتیش منزل و محل کار
• ورود به منزل، بازرسی و تفتیش منزل و محل کار متهم باید با دستور مقام قضایی و با حکم مخصوص انجام شود. در این حکم باید مدت اعتبار مجوز و تعداد دفعات آن از سوی مقام قضایی مشخص شود.
• انجام تفتیش و بازرسی باید در روز انجام شود مگر در موارد «ضروری» که جهت ضرورت باید از سوی مقام قضایی در صورت جلسه قید شود.
• شورود به منزل و اماکن خصوصی باید از طریق عادی و پس از ارائه مجوز صورت پذیرد و از ایراد هرگونه خسارت به ساختمان و اشیا داخلی منزل اجتناب شود. در موارد ضروری که ورود از طریقی غیر از درب ورودی ضرورت دارد باید جهت ضرورت در صورتجلسه قید شود.
• تفتیش و بازرسی منزل باید در حضور متصرف قانونی مثل صاحبخانه یا مستاجرانجام شود. در صورت عدم حضور آن ها باید در حضور بزرگ ترین فرد خانواده و یا دو شاهد صورت پذیرد. چنان چه متهم بازداشت باشد برای تفتیش منزل و محل کارش باید مقدمات حضورش در زمان بازرسی و تفتیش مهیا گردد.
• در هنگام بازرسی باید از تعرض نسبت به اسناد و مدارک و اشیایی که ارتباطی به جرم نداشته یا متعلق به متهم نیست و افشای مضمون نامه ها و نوشته ها و عکس های فامیلی و فیلم های خانوادگی و ضبط بی مورد آن ها خودداری کرد.
• اشیا ضبط شده باید در صورتجلسه ای در دو نسخه کاملا مشخص و توصیف شوند و هر دو نسخه به امضای متهم، حاضران و مامورین بازرسی کننده برسد . سپس نسخه ای از صورتجلسه به عنوان رسید به متهم داده می شود
• مقامات قضایی می توانند برای کشف حقیقت دستور توقیف مراسلات پستی، صوتی و تصویری متهم را به مراجع مربوطه بدهد. این اشیا باید در حضور متهم باز شود و مراتب در صورتجلسه قید و به امضاء وی برسد.
• کنترل تلفن افراد در موارد مربوط به امنیت کشور با برای احقاق حقوق اشخاص صرفا با دستور قاضی امکان پذیر است و در صورت وجود چنین دستوری در پرونده ، این شنودها می توانند به عنوان مدرک جرم علیه متهم استفاده شود.
استرداد وسایل متهم
• پس از پایان تحقیقات مقدماتی و یا رسیدگی در دادگاه باید تکلیف اشیا و اسناد ضبط شده متهم مشخص شود و اگر از موارد قابل معدوم چون مواد مخدر نباشد باید نسبت به استرداد آن ها به متهم اقدام شود
• در طول تحقیقات و رسیدگی نیز متهم می تواند درخواست استرداد وسایل خود را به دادسرا یا داگاه بدهد و چنان چه وجود اشیا و اسناد توقیف شده برای ادامه تحقیقات یا رسیدگی لازم نباشد، دستور به استرداد آن ها صادر می شود.
***
در این رابطه بیشتر بخوانید: مجموعه جزوه های “برای همه آنهایی که ممکن است یک روز دستگیر شوند”، که براساس تجربه دستگیری، بازداشت و زندان تعداد زیادی از فعالان حوزه های مختلف به وسیله افروز مغزی، وکیل دادگستری و کارشناس ارشد جزا و جرمشناسی نوشته شده است. اگر شما هم از جمله کسانی هستید که ممکن است یک روز دستگیر شوید، اولین جزوه را با عنوان “اصول حاکم بر دادرسی و مراحل مختلف رسیدگی به اتهام” از اینجا دانلود کنید، بخوانید و برای دوستانتان بفرستید
