نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در ایران، به دلیل «مبارزه علیه سرکوب زنان در ایران و تلاش برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه» جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۳ را دریافت کرد.

بیانیه کمیته نوبل صلح، در روز جمعه، ۱۴ مهر ماه، با شعار «زن، زندگی، آزادی» آغاز شده، از اعتراضات صدها هزار نفر از مردم ایران علیه سیاست‌های سرکوب و تبعیض استبداد دینی علیه زنان یاد کرده و اعلام می‌کند که شعار معترضان اخیر در ایران، یعنی «زن، زندگی، آزادی» «به درستی بیانگر فداکاری و کار نرگس محمدی است».

بریت ریس اندرسن، رئیس کمیته نوبل در اسلو، پایتخت نروژ، در مورد «تلاش شجاعانه» این نویسنده، ژورنالیست و فعال سیاسی گفت در مجموع او از سوی رژیم ۱۳ بار بازداشت شده، پنج بار محکوم شده و مجموعاَ به ۳۱ سال زندان و ۱۵۴ شلاق محکوم شده‌است.»

خانم محمدی پیش از این نیز جوایزی برای فعالیت‌های حقوق بشری دریافت کرده بود که می‌تواند به جایزه آزادی نگارش انجمن قلم (پن) آمریکا ۲۰۲۳، مدال شجاعت گزارشگران بدون مرز در سال ۱۴۰۱ و جایزه ساخاروف در سال ۲۰۱۸ اشاره کرد.

انجمن قلم آمریکا این جایزه را به ویژه به دلیل انتشار کتاب شکنجه سفید به سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر اعطا کرد. در جلد اول این کتاب، خانم محمدی در مورد جزییات تکان‌دهنده‌ای از شکنجه جسمی و روحی زندانیان زن در ایران، از جمله پنج زندانی متعلق به اقلیت‌های دینی و مذهبی را بیان کرده‌است. در این میان می‌توان از ماری محمدی، فعال مدنی و نوکیش مسیحی زندانی، و سیما کیانی، از فعالان مدنی بهایی نام برد.

نرگس محمدی از درون زندان با نوشتن کتاب «شکنجه سفید»، به عدالتخواهی ادامه داد و روایتی از درد و مقاومت را به گوش جهانیان رساند. این مدافع حقوق بشربارها در مورد تبعیض علیه حقوق اقلیت‌ها و زنان نیز سخن گفته‌است.

اخیراً در پیامی از زندان اوین به مناسبت دریافت جایزه اولاف پالمه ضمن تأکید بر این موضوع که مردم خواستار گذار از جمهوری اسلامی هستند، گفت «دستگاه ایدئولوژی حکومت با به‌کارگیری تبلیغات وسیع و پرهزینه و سوءاستفاده از سیستم قانونگذاری، تبعیض و نابرابری جنسیتی، قومی، مذهبی و صنفی را به امری رایج و با بار ارزشی مقدس‌گونه تبدیل کرده‌است.»

نرگس محمدی که یکی از اعضای کارزار «لگام» (لغو گام‌به‌گام اعدام) هم است، اخیراً در یک بیانیه به مناسبت «روز زن»، گفته بود«بر اراده و باور مردم برای پایان بخشیدن به حیات جمهوری اسلامی و نظم و نگرشی که زندگی انسان و حیات واقعی زنده و پویای جامعه را به اضمحلال و فروپاشی رسانده» تأکید کرد.

این دانش‌آموخته فیزیک جامدات، به اتهاماتی از جمله «تبلیغ علیه نظام»، «تحصن در دفتر زندان»، و «تمرد از ریاست و مقامات زندان» «افترا» به ۸۰ ضربه شلاق تعزیری، ۳۰ ماه حبس تعزیری و پرداخت دو فقره جزای نقدی محکوم شد.

خانم محمدی بارها در دو دهه گذشته زندانی شده و مورد اذیت و آزار قرار گرفته‌است.

این زندانی سیاسی اولین بار در اردیبهشت ۸۹ دستگیر و به ۱۱ سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم در دادگاه تجدیدنظر به شش سال کاهش یافت. این فعال مدنی در دوران بازجویی و زندان به بیماری اعصاب و روان و فلج عضلانی مبتلا شد و در تابستان ۹۱ پس از انتقال به بیمارستان و رأی پزشکان مبنی بر عدم تحمل حبس آزاد شد.

نرگس محمدی از اردیبهشت ۱۳۹۴ برای سپری کردن محکومیت ۱۶ ساله خود زندانی شد. شش سال این محکومیت را به دلیل تبلیغ علیه نظام و ۱۰ سال دیگر را به خاطر فعالیت او در کمپین «گام به گام تا لغو مجازات اعدام» صادر کرده بودند.

در سال ۱۴۰۰ نرگس محمدی دوباره توسط قوه قضائیه جمهوری اسلامی بازداشت شده و با اتهاماتی از جمله فعالیت «تبلیغ علیه نظام»، به ۳۰ ماه زندان و شلاق محکوم شده‌است.

تقی رحمانی همسر خانم محمدی؛ از فعالان ملی مذهبی که سال‌ها در زندان بسر برده و هم‌اکنون با فرزندانشان در فرانسه زندگی می‌کند، به رادیو فردا گفت «چایزه نوبل به نرگس به عنوان یک نماد و فعال جنبش زن، زندگی و آزادی داده شده‌است.

این دومین بار است که یک ایرانی برنده جایزه نوبل می‌شود. پیشتر، شیرین عبادی؛ حقوقدان و قاضی سابق برنده این جایزه شد.